İSKİ TARİHİ SU YOLLARI’NA DAİR ÜÇ ÖNEMLİ ÇALIŞMAYA İMZA ATTI

Alanında uzman akademisyenlerce hazırlanan Osmanlı Dönemi Tarihi Suyolu Yapıları kitabı, İstanbul’un fethiyle başlayan isale çalışmalarına ışık tutarken, Dr. Ali Ulaş’ın Kırkçeşme Su Tesisleri, Suriçi Dağıtım Planı ve Çeşme Bilgi Fişleri kitabı, İstanbul’un su isale ağında büyük öneme sahip Kırkçeşme su sistemine ve sistemin görünür yüzü çeşmelere odaklanıyor. Yönetmenliğini, su üzerine birçok belgesel ve kitap çalışmaları yapmış olan ödüllü yönetmen Mesut Gengeç’in üstlendiği İstanbul’un Tarihi Su Yolları ve Kazım Çeçen belgeseli ise Roma döneminden günümüze uzanan su yapılarını yoğun bir çalışma neticesinde izleyiciyle buluştururken, ömrünü suyollarına ve yapılarına harcamış Prof. Dr. Kazım Çeçen’i de unutmuyor.

“AMACIMIZ SU HAFIZASINI TAZELEMEK VE SU BİLİNCİNİ ARTIRMAK”

Su üzerine yaptığı belgeseller ve kitap çalışmalarıyla tanınan ödüllü yönetmen Mesut Gengeç, bu belgesel projesiyle İstanbul’un tüm tarihi su sistemlerini ve yapılarını inceleme ve kayıt altına alabilmenin mutluluğunu yaşadığını kaydetti. “İstanbul tarih boyunca suyu daima dışarıdan getirmek zorunda kalmış. Bizans döneminde Hadrianus tarafından Belgrad Ormanı’ndan suyun taşınmasıyla başlayan bu öykü, 19. y.y. sonunda Hamidiye Su Sistemi projesiyle borular vasıtasıyla Ayazağa’ya getirilen suyun ilk defa şehir merkezine getirilmesine kadar uzanıyor. İşte biz bu öykünün peşine düştük.”

Tarihi suyollarına ve yapılarına ömrünü adamış, su dünyasının dünyaca tanınan bilim adamı Kazım Çeçen’e belgeselde önemli bir yer ayırdıklarını söyleyen Gengeç: “Bu benim için büyük bir onur. Çünkü İTÜ’nün ulu çınarlarından biri olan Kazım Çeçen, su alanında yaptığı önemli buluşlar ve 242 km’lik Kırklareli-Vize’den İstanbul’a Bizans dönemi suyolunu bulma çalışmalarıyla zaten çok değerli bir bilim adamı. Bu vesileyle yapımla en büyük amacımız, İstanbul’da su sorunu sebebiyle suyun sürekli dışarıdan getirildiğini hatırlatarak su hafızasını tazelemek ve su bilincini artırmaktır.’’ dedi.

İSKİ tarafından 3 yıllık bir çalışmanın ürünü olan belgesel için Ulusal ve Global ölçekte önemli su arşivleri tarandı ve önemli su uzmanlarıyla röportajlar gerçekleştirildi.

SU TARİHİNE YENİ VE ÖZGÜN BİR BAKIŞ

Ön çalışmaları, 2010-2019 yılları arasına yayılan uzun soluklu bir süreci içeren araştırmanın sonucu olarak meydana gelen "OSMANLI DÖNEMİ İSTANBUL SUYOLU YAPILARI / Tarih, Teknik ve Mimari" isimli kitabın alan çalışmaları, 150’nin üzerinde suyolu yapısı ile günümüze kalmış 112 yapının yerinde incelenmesi ile ortaya çıktı. Özellikle alan çalışması aşamasında İSKİ’den büyük destek gören ve bugün baskısı gerçekleşen bu eser, Osmanlı Dönemi'nde İstanbul'da inşa edilmiş vakıf sulara ait tüm yapıların mimari, teknik ve sanatsal özelliklerini detaylı bir biçimde ele alıyor. İçerdiği konular açısından mimarlık, sanat tarihi ve kent tarihi açısından yeni ve özgün bilgiler içeren bu çalışma, alanındaki önemli bir boşluğu doldurması bakımından da önem teşkil ediyor. Temelleri Uzman Arkeolog Celal Kolay, Prof. Dr. İlknur Aktuğ Kolay, Doç. Dr. Şükrü Sönmezer ve Doç. Dr. Soner Şahin tarafından atılmakla birlikte, kolektif bir çalışmanın ürünü olan kitap; İstanbul Teknik Üniversitesi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Nişantaşı Üniversitesi’nden, konusunda uzman 8 bilim insanı ve araştırmacı tarafından yazıldı. Kitap, toplamda 11 bölüm ve 406 sayfadan oluşuyor, Osmanlı Dönemi suyolu yapılarına ait arşivsel ve güncel görsellerin yanı sıra, sonunda konu ile ilgili kısa bir terimler sözlüğünü de barındırıyor.

“SUYUN İSTANBUL’UN KENTSEL GELİŞİMİNE ETKİSİNİ İNCELEDİK.”

Dr. Ali Ulaş’ın kendi doktora tezini esas alarak hazırladığı Kırkçeşme Su Tesisleri, Suriçi Dağıtım Planı ve Çeşme Bilgi Fişleri kitabı, bu tesisler uhdesindeki çeşmeler üzerine yapılan gözlem, ölçüm ve çeşitli haritalandırma yöntemleriyle; İstanbul suriçi bölgesinin kentsel gelişiminin tespitine odaklanıyor. Çalışmada çeşmelerin su dağıtım planı, debisi, inşa tarihi ve kot değerleri gibi sayısal verileri üzerinden hareketle; İstanbul’daki mahallelerin 16-19. yüzyıl aralığındaki fiziki gelişimi -temeli haritalandırmaya dayalı bir yöntemle- tespit edildi. İstanbul’un kentsel tarihi incelendiğinde; genel olarak birkaç önemli mahalle dışında şehrin kentsel gelişim süreci hakkında net bir bilgi olmadığını ifade eden Dr. Ali Ulaş: “Bilindiği üzere tarihsel süreçte suyolları (çeşmeler, maksemler vb.) kentsel örüntünün vazgeçilmez bir parçası ve çok önemli bir aktörü. Şehrin ihtiyaç duyduğu ana gereksinimlerden biri olması ve sayısal verilerin ölçülebilmesi nedeniyle Suyolları ve ilişikteki yapılarının incelenmesi en uygun çözümlerden biri olarak kabul edilebilir. Böylelikle Kırkçeşme Su Tesisleri’nin şebeke planı üzerinden hareketle İstanbul’un yüzyıllara sari kentsel gelişimini irdeledik.” dedi.